De Ethische Code voor Musea. De Museumnorm. Professionele zelfregulering. Restitutiebeleid en betekenisvol herstel van onrecht. Governance, diversiteit en inclusie. Musea staan midden in de samenleving en dienen zorgvuldig om te gaan met mensen en met erfgoed. Daarin staan we schouder aan schouder.
Nazi-roofkunst
In juni 2021 gaf minister Van Engelshoven haar visie op het restitutiebeleid naziroofkunst. Betekenisvol herstel van onrecht is het uitgangspunt. De Museumvereniging onderschrijft het belang van herkomstonderzoek en is verheugd dat de minister de aanbeveling van de commissie-Kohnstamm overneemt.
In 2021 is de database wo2.collectienederland.nl gelanceerd; een publieksvriendelijk portaal over kenmerken, restitutiestatus en herkomst van de cultuurgoederen uit de NK-collectie. De Museumvereniging was samen met RCE en NIOD actief betrokken bij het opzetten van de database. De Museumvereniging blijft ook na afronding van het onderzoeksproject Museale Verwervingen gesprekspartner van het ministerie van OCW en RCE om informatie zichtbaar te maken voor nabestaanden, erfgenamen, musea en geïnteresseerden.
Koloniaal erfgoed
Het Nationaal Beleidskader Koloniale Collecties biedt concrete handvatten voor landelijk teruggavebeleid van collecties met koloniale context. Uit een ledenenquête bleek dat driekwart van musea met koloniale collecties in beheer ondersteuning wil hoe daar mee om te gaan. Daarom is de Museumvereniging in 2021 in gesprek gegaan met het NIOD dat nu een methodiek voor herkomstonderzoek naar collecties met een koloniale context ontwikkelt. Resultaten van het pilotproject Provenance Research on Objects of the Colonial Era worden in 2022 gedeeld.
Ethische Code voor Musea
De Ethische Code voor Musea is de basis voor de beroepsethiek in de museale sector. De code biedt een instrument voor professionele zelfregulering op gebieden waar het museum specifieke deskundigheid en verantwoordelijkheid heeft. De Museumvereniging hecht waarde aan een professioneel en onafhankelijk functioneren van de Ethische Codecommissie, de adviescommissie die adviseert over inhoud en toepassing van de code.
Op 15 maart 2021 was er een online kennissessie met als thema Is the Code Sufficient? De Ethische Code voor Musea bracht in 2021 advies uit met als strekking dat musea zeer zorgvuldig moeten zijn bij verwerving of tentoonstellen van objecten om te voorkomen dat deze onrechtmatig zijn verkregen of verhandeld. De Ethische Code voor Musea stelt dat de herkomstgeschiedenis vanaf ontdekking of vervaardiging vast dient te staan.
Governance Code Cultuur
Per 1 juli 2021 trad de nieuwe Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) in werking. De wet is bedoeld om bestuur en toezicht van verenigingen en stichtingen te verbeteren. Musea zijn veelal stichtingen en dienen daarom binnen de overgangstermijn van vijf jaar conform de WBTR te werken. De Museumvereniging heeft met behulp van platform WBTR.nl en kenniscentrum Cultuur+Ondernemen haar leden geïnformeerd over te volgen stappen.
Code Diversiteit & Inclusie
Musea zijn een plek voor samenkomst en debat en dialoog en willen inclusieve en toegankelijke instellingen zijn. De Code Diversiteit & Inclusie ondersteunt musea om inclusief beleid te ontwikkelen op het gebied van personeelszaken, partnerschappen, publieksactiviteiten en programmering. Een tweede lichting musea heeft zich aangesloten bij Musea Bekennen Kleur. De Museumvereniging is ervan overtuigd dat een kritische externe blik nodig is voor een inclusievere museumbranche. Het partnerschap met Musea Bekennen Kleur is dan ook gecontinueerd.
Leidraad Afstoten Museale Objecten
Musea zijn verantwoordelijk voor zorgvuldige omgang met het erfgoed dat zij voor ons allen
beheren. De Leidraad Afstoten Museale Objecten (LAMO) zoekt een optimale balans in de vele
afwegingen rond afstoting en voorziet in een zorgvuldige, transparante procedure. In de zomer van
2022 wordt een herziene LAMO verwacht.
Invoeren kwaliteitskader gelieerde instellingen
Om de kwaliteit van gelieerde instellingen te waarborgen is er behoefte aan een kwalitatief toetsingskader. De Museumvereniging heeft een onafhankelijke toetsingsrol belegd bij Museumregister Nederland. De inhoud van het kader wordt vastgesteld door de Museumvereniging met de ICOM-definitie en de Ethische Code voor Musea als basis. Vanaf 1 januari 2019 tot nu in 2022 worden aanvragen van nieuwe gelieerde instellingen aangehouden totdat er een definitief voorstel is. De Museumvereniging heeft Museumregister Nederland verzocht in de eerste helft van 2022 drie pilottoetsingen te doen. Ervaringen kunnen worden benut bij definitieve vaststelling van een kwaliteitskader.
Museumcijfers 2020
September 2021 publiceerde de Museumvereniging de jaarlijkse Museumcijfers. De gegevens zijn verzameld aan de hand van Museana, een door het ABF in samenspraak met het CBS verzorgde enquête. De data worden al ruim 10 jaar verzameld. De Museumcijfers geven een betrouwbaar beeld van de stand van museumland, vanaf maart 2020 gedicteerd door corona, beperkende maatregelen en sluitingen. In 2020 telden de 456 musea 13,2 miljoen bezoeken, het merendeel uit eigen land. Het aandeel buitenlandse bezoeken was 1,8 miljoen. Van de omzet van € 977 miljoen bestond 29% uit eigen inkomsten, 15% uit coronasteun en 55% uit subsidies. Ondanks coronasteun boekte 42% van de musea een negatief resultaat uit gewone bedrijfsvoering. In totaal waren er in 2020 1,3 miljoen Museumkaarthouders, waarvan 37.452 jongerenkaarten en 141.476 kidskaarten.
Museumnorm
Alle leden van de Museumvereniging voldoen aan de Museumnorm. Kwaliteit is essentieel voor een blijvende binding van Nederland met museale collecties. De onafhankelijke stichting Museumregister Nederland toetst op initiatief van een museum of het (nog) voldoet aan de Museumnorm.
Webinarreeks Schouder aan Schouder
In 2021 kreeg de succesvolle webinarreeks Schouder aan Schouder een vervolg. Met Aldith Hunkar als moderator waren er vijf webinars in Studio Desmet in Amsterdam. Deze online programma’s trokken per keer tussen 40 en ruim 200 deelnemers en gingen over lobby, digitalisering, collecties, de Museumkaart en de arbeidsmarkt. De webinars zijn een goed middel voor kennisuitwisseling en hebben een lage deelnamedrempel omdat er geen reistijd is. De webinars waren een vervanger voor uitwisselen van kennis, maar niet voor de netwerkfunctie van onze evenementen.